صرافی غیرمتمرکز (DEX) نیز مثل صرافی‌های متمرکز هستند با این تفاوت که نیازی به ثبت‌نام و احراز هویت ندارند. در اکثر موارد هیچ گونه واریز یا برداشت مستقیم رمزارزی در کار نیست. معامله به طور مستقیم بین کیف پول دو کاربر روی می‌دهد و طرف‌های ثالث دخالت محدود (یا حتی صفر!) دارند.
تسلط به صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است قدری دشوارتر باشد و شاید همیشه دارایی‌های مورد نظر شما را نداشته باشند. ولی با رشد فناوری و محبوبیت آن، این صرافی‌ها ظرفیت تبدیل شدن به اجزای جدایی‌ناپذیر در حوزه رمزارز را دارند.
مقدمه
از همان اولین روزهای بیت‌کوین، صرافی‌ها نقش حیاتی در تطابق سفارشات خریداران و فروشندگان رمزارز ایفا کرده‌اند. اگر این مراکز، پایگاه کاربران جهانی را به خود جذب نمی‌کردند، نقدشوندگی بسیار ضعیف‌تری داشتیم و راهی برای توافق بر سر قیمت درست دارایی‌ها وجود نداشت.
از گذشته، عوامل متمرکز در این حوزه غالب بوده‌اند. با این حال، با رشد سریع مجموعه فناوری‌های موجود، ابزارهای روزافزونی برای معاملات غیرمتمرکز به وجود آمده‌اند.
در این مقاله، به بررسی جدی صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXها) می‌پردازیم که از راه‌های معامله بدون واسطه محسوب می‌شوند.
تعریف صرافی غیرمتمرکز (DEX)
از نظر تئوری، هرگونه سواپ نظیربه‌نظیر می‌تواند یک معامله غیرمتمرکز محسوب شود. ولی در این مقاله، تمرکز روی پلتفرمی است که کاربردهایی مشابه صرافی‌های متمرکز دارد. تفاوت اصلی اینجاست که پشتیبانی آنها روی بلاکچین انجام می‌شود. هیچ شخصی کنترل وجوه شما را به دست نمی‌گیرد و محبور نیستید به اندازه صرافی‌های متمرکز به آنها اعتماد کنید، البته اگر اصلا نیازی به اعتماد باشد.
شیوه کار صرافی متمرکز
در صرافی‌های متمرکز، پول خود را که یا پول رایج است یا رمزارز، واریز می‌کنید. در صورت واریز رمزامرز، کنترل آن را از دست می‌دهید. البته نه از منظر قابلیت استفاده، چرا که همچنان قابلیت معامله یا برداشت آن را دارید، بلکه از منظر فنی نمی‌توانید آن را در بلاکچین هزینه کنید.
شما صاحب کلیدهای خصوصی وجوه نیستید. به این معنا که در زمان برداشت باید از صرافی بخواهید تراکنش را از طرف شما امضا و تایید کند. وقتی معامله می‌کنید، تراکنش‌ها به صورت درون‌زنجیره‌ای انجام نمی‌شوند، بلکه صرافی، موجودی را طبق پایگاه داده خود اختصاص می‌دهد.
گردش کار کلی به طرز باور نکردنی ساده می‌شود، چرا که سرعت کند بلاکچین مانع معامله نمی‌شود و همه چیز در سیستم واحدی صورت می‌گیرد. خرید و فروش رمزارزها آسان‌تر است و ابزارهای بیشتری در اختیار دارید.
البته این امکانات به قیمت استقلال شما تمام می‌شوند؛ پول خود را باید به صرافی به امانت بسپارید. در نتیجه، خودتان را در معرض ریسک طرف مقابل قرار می‌دهید. اگر تیم رمزارز با بیت‌کوین‌هایی که به زحمت بدست آورده‌اید فرار کند چه می‌شود؟ اگر هکرها سیستم‌ها را از کار بیندازند و حساب‌های‌تان را خالی کنند چه اتفاقی می‌افتد؟
از منظر بسیاری از کاربران، این سطح ریسک قابل قبول است. آنها صرفاً از صرافی‌های معتبر با سابقه قوی و اقدامات حفاظتی که از درز داده‌ها می‌کاهند استفاده می‌کنند.
نحوه کار صرافی غیرمتمرکز (DEX)
DEXها از برخی جهات مشابه همتایان متمرکز خود هستند ولی تفاوت‌های چشمگیری نیز دارند. لازم است در ابتدا ذکر شود که انواع مختلفی از صرافی‌های غیرمتمرکز در دسترس کاربران قرار دارد. وجه اشتراک آنها اینجاست که سفارش‌ها، درون‌زنجیره‌ای انجام می‌شوند. (قراردادهای هوشمند) و کاربران حضانتی، وجوه خود را در هیچ مرحله‌ای از فرآیند از دست نمی‌دهند.
کارهایی در زمینه DEXهای میان‌زنجیره‌ای انجام شده است، ولی متداول‌ترین آنها حول دارایی‌های واقع در یک بلاکچین است (مثل اتریوم یا زنجیره بایننس).
دفتر ثبت سفارش درون زنجیره‌ای
در برخی صرافی‌های غیرمتمرکز، همه کارها به صورت درون‌زنجیره‌ای انجام می‌شود. تمامی سفارش‌ها (و همچنین اصلاح و لغو) در بلاکچین ثبت می‌شود. این بدون شک شفاف‌ترین روش است چرا که سفارش‌های خودتان را به شخص ثالث واگذار نمی‌کنید.
متاسفانه، غیرعملی‌ترین روش نیز همین است. از آنجا که از هر گره شبکه می‌خواهید سفارش مورد نظر را برای همیشه ثبت کند، در نهایت باید بابت آن کارمزد بدهید. باید آن قدر صبر کنید تا یک ماینر پیام شما را به بلاکچین ارسال کند. این یعنی کار با آن می‌تواند بسیار زمانبر و دست‌وپاگیر نیز باشد.
برخی پیش‌دستی (front running) را ایراد این مدل می‌دانند. پیش‌دستی در بازارهایی روی می‌دهد که در آن یکی از عوامل داخلی در جریان تراکنش قریب‌الوقوع است و از این اطلاعات برای سفارش معامله، قبل از پردازش تراکنش استفاده می‌کند. به این ترتیب، افرادی که پیش‌دستی می‌کنند از اطلاعاتی بهره می‌برند که برای عموم شناخته شده نیست. به طور کلی این کار غیرقانونی است.
البته اگر همه اطلاعات در دفتر حساب جهانی منتشر شوند، هیچ فرصتی برای پیش‌دستی وجود ندارد. با این حال، نوع دیگری از حمله قابل اجرا است: حمله‌ای که در آن ماینر سفارش را قبل از تایید می‌بیند و مطمئن می‌شود که اول سفارش خودش به بلاکچین اضافه می‌شود.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) Stellar و Bitshares نمونه‌هایی از مدل‌های دفتر ثبت سفارش هستند.
دفتر ثبت سفارش خارج از زنجیره
DEXهای ثبت سفارش خارج از زنجیره همچنان از بسیاری جهات غیرمتمرکزند ولی مسلماً متمرکزتر از حالت قبلی هستند. بجای آن که همه سفارش‌ها در بلاکچین ثبت شوند، در جای دیگری ذخیره می‌شوند.
کجا؟ بستگی دارد.
می‌توان نهاد متمرکزی را مسئول دفتر ثبت سفارش کرد. اگر این نهاد مغرض باشد، می‌تواند تا حدی بازار را بازی دهد (با پیش‌دستی یا نمایش اشتباه سفارش‌ها). با این حال، همچنان از ذخیره غیرحضانتی بهره خواهید برد.
پروتکل 0x برای ERC-20 و سایر توکن‌های مستقر شده در بلاکچین اتریوم، مثال مناسبی در این زمینه است. این پروتکل بجای آن که روی DEX واحدی عمل کند چارچوبی برای طرف‌های معروف به «انتقال‌دهنده» (relayers) برای مدیریت دفترهای ثبت سفارش خارج از شبکه فراهم می‌کند. میزبانان می‌توانند با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند 0x و سایر ابزارها از استخر نقدینگی به صورت ترکیبی استفاده و سفارش‌ها را میان کاربران جابجا کنند. معامله تنها در صورت تطابق طرف‌ها به صورت درون شبکه‌ای اجرا می‌شود.
این رویکردها از منظر کاربردپذیری (usability) در مقایسه با آن‌هایی که به دفاتر ثبت سفارش درون شبکه وابستگی دارند، برتر هستند. آنها محدودیت‌های قبلی را از حیث سرعت ندارند، چرا که به اندازه دفاتر ثبت درون شبکه از بلاکچین استفاده نمی‌کنند. با این حال، معامله باید تسویه شود و برای همین دفتر ثبت سفارش خارج از شبکه همچنان از حیث سرعت در رده پایین‌تری نسبت به صرافی‌های متمرکز قرار دارد.
نمونه‌هایی از بکارگیری دفاتر ثبت سفارش خارج از شبکه شامل بایننس DEX، IDEX و EtherDelta می‌شود.
بازارسازان خودکار (AMM)
از خواندن اصطلاح «دفتر ثبت سفارش» خسته شده‌اید؟ خبر خوب اینکه مدل بازارساز خودکار (AMM) به کلی این ایده را کنار می‌گذارد. این مدل نیازی به سفارش‌گذار یا سفارش‌بردار ندارد و تنها با کاربران، نظریه بازی‌ها و اندکی جادوی سیاه مواجه‌ایم.
مشخصات AMMها به نوع پیاده‌سازی آن بستگی دارد. به طور کلی، آنها مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند هستند که مشوق‌های هوشمندی برای اطمینان از مشارکت کاربران ارائه می‌کند.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) مبتنی بر AAM، اغلب کاربرپسندتر هستند و با کیف پول‌هایی مثل متاماسک یا پول تراست سازگاری دارند. با این حال، مانند سایر اشکال DEXها لازم است تراکنش درون زنجیره‌ای برای تسویه معاملات انجام شود.
پروژه‌هایی مثل یونی‌سواپ و شبکه Kyber (که از پروتکل Bancor بهره می‌گیرد) در این حوزه فعال هستند و هردوی آنها نیز معامله توکن‌های ERC-20 را تسهیل می‌کنند.
مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز (DEX)
مزایای DEXها
عدم نیاز به احراز هویت یا KYC
رعایت KYC و مبارزه با پولشویی (AML) در بسیاری صرافی‌ها یک اصل محسوب می‌شود. بنا به دلایل قانونی، افراد باید به طور مرتب اسناد هویتی و گواهی آدرس خود را ارائه کنند.
این مساله نگرانی‌هایی در زمینه حریم خصوصی و همچنین دسترسی‌پذیری ایجاد می‌کند. اگر اسناد معتبر در دسترس نداشته باشید چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر این اطلاعات به نحوی درز کند چه می‌شود؟ از آنجا که DEXها به اجازه نیاز ندارند، کسی هویت شما را بررسی نمی‌کند. تنها به یک پول کیف رمزارز نیاز دارید.
با این حال، وقتی بخشی از DEXها توسط نهاد مرکزی اداره می‌شوند، برخی الزامات قانونی وجود دارد. در برخی موارد، اگر دفتر ثبت سفارش متمرکز باشد، میزبان باید قوانین را رعایت کند.
فقدان ریسک طرف مقابل
مزیت اصلی رمزارز غیرمتمرکز در این است که صرافی‌ها از وجوه مشتریان نگهداری نمی‌کنند. در نتیجه حتی نفوذهای فاجعه‌بار مثل هک Mt.Gox در سال ۲۰۱۴ موجب به خطر افتادن وجوه کاربران یا افشای اطلاعات حساس شخصی نمی‌شود.
توکن‌های فهرست‌نشده
توکن‌هایی که در صرافی‌های متمرکز فهرست نشده‌اند همچنان امکان معامله آزاد در DEXها را به شرط وجود عرضه و تقاضا دارند.
معایب DEXها
کاربردپذیری
اگر نگاهی واقع‌بینانه داشته باشیم، DEXها به اندازه صرافی‌های سنتی کاربرپسند نیستند. پلتفرم‌های متمرکز معاملات لحظه‌ای ارائه می‌دهند که زمان بلاک تاثیری روی آن ندارد. برای تازه‌واردها که با کیف پول رمزارز غیرحضانتی آشنایی ندارند، صرافی‌های متمرکز (CEXها) تجربه آسان‌تری است. اگر پسورد فراموش شود خیلی راحت می‌توان آن را دوباره تنظیم کرد. با این حال، اگر عبارت بازیابی گم شود، وجوه شما به طرز غیرقابل‌برگشتی در فضای مجازی از بین می‌روند.
نقدشوندگی و حجم معاملات
حجم معامله در DEXها در مقایسه با CEXها همچنان ناچیز است. شاید مهم‌تر از آن، CEXها اغلب نقدشوندگی بهتری نیز دارند. منظور از نقدشوندگی این است که تا چه اندازه می‌توانید دارایی‌ها را با قیمتی منطقی خریدوفروش کنید. در بازار بسیار نقد، قیمت پیشنهادی و قیمت درخواستی تفاوت بسیار کمی دارد که نشان‌دهنده رقابت بالا بین خریداران و فروشندگان است. در بازار غیرنقدشونده، یافتن فردی که خواهان معامله دارایی مورد نظر با قیمت منطقی باشد دشوارتر است.
DEXها همچنان نسبتاً بازاری ویژه هستند و برای همین همیشه عرضه یا تقاضا برای دارایی‌های رمزار مورد نظر شما، وجود ندارد. شاید نتوان جفت‌های معاملاتی را که خواهان استفاده از آنها هستید پیدا کنید و اگر هم پیدا کنید، امکان دارد دارایی‌ها با قیمت منصفانه‌ای معامله نشوند.
کارمزدها
کارمزدها همواره در DEXها بالاتر نیستند، ولی چنین احتمالی وجود دارد. مخصوصا زمانی که شبکه ازدحام دارد و یا از دفتر ثبت سفارش درون شبکه‌ای استفاده می‌کنید.
سخن پایانی
صرافی‌های غیرمتمرکز بسیاری در طول این سال‌ها پدید آمده‌اند که هر یک در راستای تلاش‌های قبلی، برای تسهیل تجربه کاربر و ایجاد کانال‌های معاملاتی قدرتمند فعالیت می‌کنند.
در نهایت، به نظر می‌رسد این ایده مطابقت بالایی با اصول خودحاکمیتی داشته باشد: مانند رمزارزها، کاربران مجبور نیستند به اشخاص ثالث اعتماد کنند.
با ظهور صرافی غیرمتمرکز (DEX)، استفاده از DeFiهای مبتنی بر اتریوم افزایش چشمگیر داشته است. اگر این روند ادامه پیدا کند، به احتمال زیاد شاهد افزایش نوآوری در کل این صنعت خواهیم بود.
اترکس؛ صرافی ارزهای دیجیتال
می خواهید بهترین صرافی برای خرید و فروش ارزهای گوناگون با خدمات خودکار و درگاه بانکی را بشناسید؟ اترکس بهترین گزینه است!
اترکس، صرافی ارزهای دیجیتال با خدمات خودکار و پرداخت از طریق درگاه بانکی است. خرید و فروش ارزهای دیجیتال گوناگون به صورت سریع و امن در اترکس انجام می‌شود. با مزایایی نظیر سرعت، امنیت، تنوع و سهولت، اترکس بهترین گزینه برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال است.
همین حالا به اترکس ملحق شوید و تجربه کار با صرافی مدرن و راحت را تجربه کنید.
بیشتر بخوانید:
