کریپتوکارنسی، که گاهی به آن کریپتو نیز گفته میشود، نوعی ارز دیجیتال یا مجازی است که برای ایمنسازی تراکنشها از رمزنگاری استفاده میکند. این رمزارزها توسط مرجع مرکزی صادر یا کنترل نمیشوند و به جای آن از یک سیستم غیرمتمرکز برای ثبت تراکنشها و ایجاد واحدهای جدید بهره میبرند. در این مطلب از وبلاگ اتراکس به بررسی ارز دیجیتال و نحوه عملکرد آن خواهیم پرداخت.
ارز دیجیتال چیست؟
رمزارز (کریپتوکارنسی) یک سیستم پرداخت دیجیتال است که نیازی به بانکها برای تأیید تراکنشها ندارد. این سیستم بهصورت همتابههمتا عمل میکند و به کاربران در هر نقطه از جهان امکان ارسال و دریافت پرداختها را میدهد. به جای جابهجایی پول فیزیکی، تراکنشها بهصورت ورودیهای دیجیتالی در یک پایگاه داده آنلاین ثبت میشوند. با انتقال ارز دیجیتال، اطلاعات مربوط به تراکنش در دفتر کل عمومی ذخیره میشود و داراییهای دیجیتال در کیف پولهای مخصوص نگهداری میشوند.
رمزارزها نام خود را از فناوری رمزنگاری گرفتهاند، که برای تأیید تراکنشها و حفظ امنیت دادهها از کدنویسی پیشرفته استفاده میکند. این رمزنگاری پیچیده انتقال دادهها بین کیف پولها و ثبت در دفترکل عمومی را ایمن میسازد.
اولین ارز دیجیتال، بیتکوین، در سال ۲۰۰۹ معرفی شد و همچنان محبوبترین رمزارز در جهان است. بخش عمدهای از توجه به ارزهای دیجیتال به دلیل فرصتهای تجاری و کسب سود است؛ بهطوریکه گاهی دلالان با افزایش تقاضا قیمتها را بالا میبرند.
بیشتر بخوانید: بهترین فرصتهای سرمایهگذاری کریپتو
ارز دیجیتال چگونه کار میکند؟
رمز ارزها بر بستر یک دفتر کل توزیعشده به نام بلاکچین فعالیت میکنند. بلاک چین رکوردی از تمام تراکنشها است که بهطور مداوم بهروز شده و توسط شبکهای از دارندگان ارز دیجیتال مدیریت میشود.
واحدهای رمزارز از طریق فرآیندی به نام ماینینگ تولید میشوند. در این فرآیند، رایانهها با حل مسائل پیچیده ریاضی، رمزارزهای جدید را ایجاد میکنند. کاربران همچنین میتوانند رمزارز را از کارگزاران خریداری کرده و در کیف پولهای دیجیتال خود ذخیره و استفاده کنند.
در واقع، با داشتن رمزارز شما مالک چیزی فیزیکی نیستید. آنچه در اختیار دارید، کلیدی دیجیتال است که به شما امکان انتقال واحدهای ارز را بدون نیاز به واسطه فراهم میکند.
اگرچه بیتکوین از سال ۲۰۰۹ آغاز به کار کرده، فناوری رمزارزها و بلاک چین همچنان در حال پیشرفت است. انتظار میرود در آینده، از این فناوری برای معاملات اوراق قرضه، سهام و سایر داراییهای مالی نیز استفاده شود.

انواع ارز دیجیتال چیست؟
بسیاری از ارزهای دیجیتال برای تسهیل فعالیتهای مبتنی بر بلاکچین طراحی شدهاند. بهعنوان مثال، ارز اتر (ETH) در اتریوم بهعنوان پرداخت برای اعتبارسنجی تراکنشها و ایجاد بلوکها استفاده میشود. پس از تغییر پروتکل بلاکچین اتریوم به اثبات سهام (Proof of Stake) در سپتامبر ۲۰۲۲، اتر نقش جدیدی بهعنوان مکانیزم سهامگذاری نیز به خود گرفت.
با توجه به تنوع گسترده ارزهای دیجیتال، شناخت انواع آنها اهمیت دارد. آگاهی از هدف یا کاربرد یک رمزارز میتواند در تصمیمگیری برای سرمایهگذاری مؤثر باشد.

اغلب هنگام صحبت از ارزهای دیجیتال، نام سکهها (Coins) به میان میآید، اما باید توجه داشت که انواع سکهها با نام آنها متفاوت است. در ادامه، برخی از انواع ارزهای دیجیتال همراه با مثالهایی از توکنهای شناختهشده آورده شده است:
ارز دیجیتال کاربردی (Utility Tokens)
ارز دیجیتال کاربردی به ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین گفته میشود که برای اهداف و کاربردهای خاصی طراحی شدهاند. این توکنها بومی پلتفرمی هستند که در آن استفاده میشوند و بهعنوان ابزارهای مالی شناخته نمیشوند. به همین دلیل، قوانین و مقررات مشابه اوراق بهادار شامل آنها نمیشود.
توکنهای کاربردی معمولاً از طریق ICO (عرضه اولیه کوین)، IDO (عرضه اولیه در صرافی غیرمتمرکز) یا IEO (عرضه اولیه در صرافی متمرکز) منتشر میشوند. در این فرآیند، سرمایهگذاران میتوانند توکنها را در ازای ارزهای دیجیتال یا فیات خریداری کنند.
این توکنها با هدف تشویق مشارکت کاربران و تقویت شبکه مورد استفاده قرار میگیرند. بهعنوان مثال:
ممکن است کاربران ملزم شوند مقدار مشخصی از توکنها را نگه دارند تا بتوانند در فعالیتهای خاصی شرکت کنند یا به ویژگیهای ویژه دسترسی پیدا کنند.
توکنهای کاربردی همچنین میتوانند بهعنوان پاداش برای انجام وظایف یا ارائه خدمات در یک پلتفرم به کاربران تعلق گیرند.
این رمزارزها وظایف خاصی را در بلاکچین انجام میدهند. بهعنوان مثال:
- ریپل (XRP)
- اتریوم (ETH)
ارز دیجیتال تراکنشی (Transactional Tokens)
این توکنها بهعنوان روش پرداخت طراحی شدهاند. شناختهشدهترین آنها بیتکوین (Bitcoin) است. رمزارزهای تراکنش برای فعالسازی بارهای کاری در یک دامنه قابل اعتماد طراحی شدهاند. این توکنها اطمینان میدهند که هویت کاربر و مجوزهای مرتبط با درخواستهای خارجی، مانند فراخوانیهای API، حفظ شده و در دسترس تمامی بارهای کاری موردنیاز در فرآیند پردازش قرار میگیرند.
این مکانیزم تضمین میکند که اطلاعات هویتی و مجوزها بهصورت ایمن و هماهنگ در تمامی مراحل پردازش یک درخواست مدیریت شوند.
ارز دیجیتال حاکمیتی (Governance Tokens)
این توکنها نشاندهنده حق رأی یا سایر حقوق در یک بلاکچین هستند مثل ارز دیجیتال یونی سواپ. توکنهای حاکمیت نوعی ارز دیجیتال هستند که به دارندگان آن امکان مشارکت در فرآیندهای تصمیمگیری یک پروژه بلاکچین را میدهند. این توکنها به کاربران اجازه میدهند در رایگیریهای مربوط به تغییرات پروتکل، بهروزرسانیها، یا سیاستهای اجرایی پروژه شرکت کنند.
توکنهای حاکمیتی معمولاً در پروژههای مالی غیرمتمرکز (DeFi) و سازمانهای مستقل غیرمتمرکز (DAO) بهکار گرفته میشوند و نقش کلیدی در تقویت تمرکززدایی و ایجاد تعامل کاربران ایفا میکنند.
ارز دیجیتال امنیتی (Security Tokens)
توکن امنیتی یک دستگاه فیزیکی یا بیسیم است که برای ارائه احراز هویت دو مرحلهای (2FA) به کاربران طراحی شده است. این دستگاه به کاربران کمک میکند تا هویت خود را در فرآیند ورود به سیستم یا دسترسی به منابع مشخص تأیید کنند.
توکن امنیتی میتواند به شکل یک آیتم یا کارت باشد که اطلاعات امنیتی کاربر را نمایش داده یا در خود ذخیره کرده است و سیستم میتواند آن را تأیید کند. این توکنها معمولاً بهعنوان جایگزین یا مکمل رمزهای عبور سنتی استفاده میشوند.
کاربردهای توکن امنیتی شامل موارد زیر است:
- دسترسی به شبکههای کامپیوتری: استفاده رایج برای اطمینان از امنیت دسترسی.
- ایمنسازی دسترسی فیزیکی: مانند ورود به ساختمانها یا مناطق محافظتشده.
- امضای الکترونیکی: برای تأیید اعتبار اسناد و معاملات دیجیتال.
توکنهای امنیتی نقش مهمی در افزایش امنیت و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به سیستمها و منابع دارند.
آیا ارز دیجیتال یک سرمایهگذاری مطمئن است؟
ارزهای دیجیتال به دلیل نوسانات شدید، کلاهبرداریها، هکها و باگها بهعنوان سرمایهگذاریهای پرریسک و ناپایدار شناخته میشوند. اگرچه فناوری بلاکچین و رمزنگاری در کل ایمن است، اما پیچیدگی فنی استفاده و مدیریت این داراییها ممکن است بهویژه برای کاربران تازهوارد خطرآفرین باشد.
- ریسک کاربر: در سیستم مالی سنتی، امکان لغو تراکنشهای اشتباه وجود دارد؛ اما در ارزهای دیجیتال، تراکنشهای ارسالشده قابل بازگشت نیستند. برآوردها نشان میدهند حدود 20 درصد از کل بیتکوینها به دلیل فراموشی رمز عبور یا آدرسهای ارسال نادرست غیرقابل دسترس شدهاند.
- ریسکهای نظارتی: وضعیت حقوقی بسیاری از ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف مشخص نیست. دولتها ممکن است آنها را بهعنوان اوراق بهادار یا ارز تنظیم کنند. سرکوبهای نظارتی ناگهانی میتواند فروش رمزارزها را دشوار کند یا باعث سقوط قیمتها شود.
- ریسک طرف مقابل: بسیاری از کاربران برای ذخیره ارز دیجیتال خود به صرافیها یا متولیان دیگر اعتماد میکنند. سرقت یا ورشکستگی این نهادها ممکن است منجر به از دست دادن کل سرمایه شود.
- ریسک مدیریت: نبود قوانین منسجم، راه را برای شیوههای مدیریتی غیراخلاقی یا فریبنده باز میگذارد. بسیاری از سرمایهگذاران به تیمهایی اعتماد کردهاند که در نهایت محصولی ارائه ندادهاند و سرمایه آنها را از دست دادهاند.
- ریسکهای برنامهنویسی: پلتفرمهای وامدهی و سرمایهگذاری ارز دیجیتال اغلب از قراردادهای هوشمند استفاده میکنند. هرگونه باگ یا سوءاستفاده از این قراردادها ممکن است سرمایه کاربران را به خطر بیندازد.
- دستکاری بازار: دستکاری قیمتها همچنان یکی از مشکلات اساسی در بازار ارزهای دیجیتال است. افراد یا سازمانهای بانفوذ میتوانند قیمتها را به نفع خود تغییر دهند.
علیرغم این خطرات، ارزهای دیجیتال رشد قابلتوجهی را تجربه کردهاند و ارزش کل بازار آنها به حدود ۲/۴ تریلیون دلار رسیده است. اگرچه این داراییها ماهیت سوداگرانه دارند، برخی از سرمایهگذاران با پذیرش ریسکهای بالا در مراحل اولیه، به ثروتهای کلان دست یافتهاند.
بیشتر بخوانید: معرفی ۱۰ کیف پول برتر ارز دیجیتال
بررسی مزایا و معایب ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال با هدف تحول زیرساختهای مالی و ارائه سیستمی غیرمتمرکز و شفاف معرفی شدند. با این حال، مانند هر نوآوری انقلابی، ارزهای دیجیتال نیز با مزایا و چالشهایی همراه هستند.
در مرحله فعلی توسعه، فاصله قابلتوجهی بین ایدهآلهای نظری یک سیستم مالی غیرمتمرکز و پیادهسازی عملی آن وجود دارد. این شکاف باعث شده تا مزایا و معایب ارزهای دیجیتال به شکل چشمگیری قابل مشاهده باشند.

مزایای ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال رویکردی نوآورانه و غیرمتمرکز برای مدیریت پول ارائه میدهند. در این سیستم، واسطههای متمرکز مانند بانکها و مؤسسات مالی از فرآیند تراکنشها حذف شدهاند. این ویژگی نهتنها اعتماد را به صورت توزیعشده تضمین میکند، بلکه نقاط تمرکز آسیبپذیر را نیز از بین میبرد. برای مثال، بحران مالی سال 2008 که با شکست بانکهای بزرگ آغاز شد، در این سیستم قابلاجتناب است.
انتقال مستقیم و سریعتر وجوه: ارزهای دیجیتال امکان انتقال مستقیم پول را بدون نیاز به واسطههایی مانند بانکها یا شرکتهای کارت اعتباری فراهم میکنند. این تراکنشهای غیرمتمرکز با استفاده از کلیدهای عمومی و خصوصی و سیستمهای تشویقی مانند اثبات کار (PoW) یا اثبات سهام (PoS) ایمنسازی میشوند. حذف واسطهها باعث میشود که تراکنشها سریعتر و کارآمدتر از روشهای سنتی باشند.
وامهای فلش در DeFi: یکی از نمونههای کاربرد ارزهای دیجیتال در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، وامهای فلش است. این وامها بدون نیاز به وثیقه و در عرض چند ثانیه پردازش میشوند و بیشتر برای معاملات سریع مورد استفاده قرار میگیرند.
کاربرد در اقتصاد حواله: ارزهای دیجیتال نقش مهمی در سادهسازی انتقال پول بینالمللی ایفا میکنند. برای مثال:
- یک ارز فیات به بیتکوین (یا ارز دیجیتال دیگر) تبدیل میشود.
- ارز دیجیتال از مرزها عبور میکند.
- در مقصد، بدون نیاز به واسطه، به ارز فیات تبدیل میشود.
این فرآیند نهتنها هزینههای انتقال را کاهش میدهد، بلکه سرعت تراکنشها را نیز بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد.
ارزهای دیجیتال با حذف واسطهها، کاهش هزینهها و افزایش سرعت تراکنشها، در حال ایجاد تحولی اساسی در زیرساختهای مالی جهانی هستند.
معایب ارز دیجیتال
اگرچه ارزهای دیجیتال ادعا میکنند که تراکنشهای ناشناس ارائه میدهند، اما در عمل نام مستعار دارند. این ارزها ردپای دیجیتالی به جا میگذارند که امکان ردیابی تراکنشها را برای سازمانهایی مانند FBI فراهم میکند. به همین دلیل، دولتها، نهادهای نظارتی و سایرین میتوانند تراکنشهای مالی را بررسی و پیگیری کنند.
استفاده غیرقانونی از ارزهای دیجیتال: رمزارزها به ابزاری محبوب برای مجرمان تبدیل شدهاند و در فعالیتهایی مانند پولشویی و خریدهای غیرقانونی مورد استفاده قرار میگیرند. یک مثال شناختهشده، Dread Pirate Roberts است که بازاری در وب تاریک برای فروش مواد مخدر اداره میکرد. همچنین، هکرها اغلب از رمزارزها برای فعالیتهای باجافزاری بهره میبرند.
تمرکز مالکیت در ارزهای دیجیتال: با وجود تئوری غیرمتمرکز بودن، در عمل ثروت در دنیای رمزارزها به طور فزایندهای متمرکز میشود. شرکتها و مدیران صندوقهای سرمایهگذاری، با خرید و نگهداری مقادیر زیادی از رمزارزها، قیمت آنها را افزایش داده و کنترل بیشتری بر بازار به دست آوردهاند.
چالشهای استخراج رمزارزها: یکی از جذابیتهای اولیه ارزهای دیجیتال این بود که هر فردی میتوانست با استفاده از یک رایانه و اتصال به اینترنت به استخراج آنها بپردازد. با این حال، استخراج رمزارزهای محبوب نیازمند مصرف انرژی بسیار بالا است که گاه معادل مصرف انرژی یک کشور کوچک است. این هزینههای سنگین انرژی و نوسانات بازار، باعث شده استخراج به سمت شرکتهای بزرگ با درآمدهای میلیارد دلاری متمرکز شود.
بیشتر بخوانید: ویژگیهای بهترین صرافیهای ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال با وجود مزایا، چالشهایی مانند سوءاستفاده مجرمانه، تمرکز مالکیت و مصرف انرژی بالا را به همراه دارند که نیازمند توجه بیشتر جامعه جهانی هستند.