استخرهای نقدینگی در DeFi را می‌توان یکی از فناوری‌های بنیادین در اکوسیستم فعلی امور مالی غیرمتمرکز دانست. این استخرها از بخش اصلی بازارسازهای خودکار (AMM)، پروتکل‌های وام‌گیری-اعطای وام، کشت سود، دارایی‌های مصنوعی، بیمه درونزنجیرهای و موارد دیگر هستند.
این ایده به‌خودی خود بسیار ساده است. اساساً استخر نقدینگی، وجوهی هستند که در یک پشته دیجیتالی بزرگ جمع شده‌اند. اما در یک محیط بدون مجوز که همه می‌توانند به آن نقدینگی اضافه کنند، با این پشته (pile) چه می‌توان کرد؟ در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که نقش استخرهای نقدینگی در DeFi چیست؟
مقدمه
امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) انقلابی در فعالیت مبتنی بر بلاکچین ایجاد کرده است. حجم معاملات صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به طور معناداری با حجم معاملات صرافی‌های متمرکز رقابت می‌کند. از دسامبر 2020، حدود 15 میلیارد دلار ارزش قفل شده در پروتکل‌های دیفای وجود دارد. این اکوسیستم با انواع محصولات جدید با سرعت زیادی در حال گسترش است.
اما عامل این گسترش چیست؟
استخر نقدینگی چیست؟
استخر نقدینگی مجموعه‌ای از وجوه است که در یک قرارداد هوشمند قفل شده است. از استخرهای نقدینگی برای تسهیل معاملات غیرمتمرکز، اعطای وام و بسیاری کارکردهای دیگر استفاده میشود.
استخرهای نقدینگی پایه‌ی اساسی بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) مثل یونی‌سواپ هستند. کاربرانی که فراهم‌کنندگان نقدینگی (LP) نامیده می‌شوند، به‌منظور ایجاد بازار، ارزشی برابر دو توکن به استخر اضافه می‌کنند. آنها در ازای ارائه وجوه خود، متناسب با سهمی که از کل نقدینگی دارند، از کارمزدهای حاصل از معاملاتی که در استخر انجام میشود بهره می‌برند.
باتوجه به اینکه هرکسی می‌تواند فراهم‌کننده نقدینگی باشد، بازارسازان نقدینگی (AMM) بازاری را ایجاد کرده‌اند که دسترسی بیشتری برای عموم داشته باشد.
پروتکل بانکور یکی از اولین مواردی بود که از استخرهای نقدینگی استفاده کرد، اما این مفهوم زمانی توجه بیشتری به خود جلب کرد که یونی‌سواپ محبوب شد. از دیگر صرافی‌های محبوبی که از استخرهای نقدینگی در اتریوم استفاده می‌کنند می‌توان به سوشی‌سواپ، کرو (Curve) و بالانسر اشاره کرد. استخرهای نقدینگی در این پروتکل‌ها دارای توکن‌های ERC-20 هستند. معادل‌های مشابه بر روی زنجیره‌ی هوشمند بایننس (BSC) عبارتند از پنک‌کیک‌سواپ، بیکری‌سواپ و برگرسواپ؛ که همه این استخرهای نقدینگی توکن‌های BEP-20 دارند.
استخرهای نقدینگی در مقابل دفاتر سفارش
برای فهم تفاوت این دو لازم است نگاهی به عنصر بنیادین معاملات الکترونیک یعنی دفتر سفارش بیاندازیم. به بیان ساده، دفتر سفارش (order book) مجموعه‌ای از سفارشات باز در یک بازار مشخص است.
سیستمی که سفارش‌ها را با یکدیگر مطابقت میدهد، موتور مطابقت (matching engine) می‌گویند. این سیستم و دفتر سفارش عناصر اصلی هر نوع صرافی متمرکز (CEX) قرار دارند. این مدل برای بهبود کارایی صرافی بسیار ارزشمند است که امکان ایجاد بازارهای مالی را فراهم می‌کند.
با اینحال، معاملات DeFi شامل معاملات درون زنجیره‌ای می‌شوند بدون آنکه یک واسطه مرکزی برای نگهداری دارایی وجود داشته باشد. این ویژگی در خصوص دفاتر سفارش مشکلاتی ایجاد می‌کند، چون هر تراکنشی با دفتر سفارش نیاز به پرداخت هزینه سوخت (gas fee) دارد، هزینه اجرای معاملات را بیشتر می‌کند.
این مسئله همچنین باعث میشود ماموریت بازارسازان، که فراهم کردن نقدینگی برای جفت ارزهای معاملاتی است، پرهزینه‌تر باشد. این درحالی است که اکثر بلاکچین‌ها توانایی مدیریت روزانه میلیاردها دلار معامله را ندارند.
این یعنی در بلاکچینی نظیر اتریوم، دفتر سفارش درونزنجیرهای عملاً غیرممکن است. شما می‌توانید از راه‌حل‌های مثل لایه‌ی دوم یا زنجیره‌های جانبی استفاده کنید و این راه‌حل‌ها به زودی از راه خواهند رسید. به هر حال، این شبکه در شکل فعلی خود نمی‌تواند از پس این توان عملیاتی برآید.
البته صرافی‌های غیرمتمرکزی (DEX) وجود دارند که درست همانند دفاتر سفارش درونزنجیرهای کار می‌کنند. صرافی غیرمتمرکز بایننس بر مبنای زنجیره بایننس است و به‌طور خاص برای معاملات سریع و ارزان طراحی شده است. نمونه دیگر، پراجکت سرم (Project Serum) است که روی بلاکچین سولانا ساخته میشود.
با وجود این، چون بخش زیادی از دارایی‌ها در فضای ارزهای دیجیتال روی اتریوم قرار دارند، معامله روی سایر شبکه‌ها فقط در صورتی ممکن خواهد بود که از نوعی پل میان‌زنجیره‌ای استفاده شود.
استخرهای نقدینگی چگونه کار می‌کنند؟
بازارسازان خودکار (AMM) بازی را تغییر داد‌ه‌اند. این‌ها نوآوری‌های مهمی هستند که انجام معاملات درونزنجیرهای را بدون نیاز به دفتر سفارش ممکن می‌سازند. با توجه به این که برای انجام معاملات نیاز مستقیمی به طرفین معامله نیست، معامله‌گران می‌توانند پوزیشن‌های معاملاتی مختلفی را برای جفت ارزهای توکن انتخاب کنند که در دفتر سفارش صرافی‌ها احتمالا نقدینگی بالایی دارند.
دفتر سفارش صرافی را می‌توانید نظیربهنظیر تصور کنید که خریداران و فروشندگان از طریق دفتر سفارش به یکدیگر متصل می‌شوند. مثلاً معامله روی صرافی غیرمتمرکز بایننس (Binance DEX) نظیربهنظیر است چون معاملات مستقیماً بین کیف پول کاربران انجام میشود.
انجام معامله با استفاده از AMM کمی متفاوت است. معامله از طریق بازارساز خودکار را می‌توانید بصورت نظیر-به-قرارداد (peer-to-contract) در نظر بگیرید.
همانگونه که ذکر شد، استخر نقدینگی مجموعه‌ای از وجوه است که بوسیله‌ی فراهم‌کنندگان نقدینگی در یک قرارداد هوشمند واریز میشود. هنگام معامله بوسیله بازارسازان خودکار، طرف معامله در معنای سنتی آن وجود ندارد. در عوض، معامله در برابر نقدینگی جفت ارز مورد نظر انجام میشود. خریدار برای خرید در آن لحظه به فروشنده‌ای نیاز ندارد، بلکه نقدینگی کافی در استخر کفایت می‌کند.
هنگامی که آخرین کوین غذا را از یونی‌شاپ می‌خرید، فروشنده‌ای در طرف دیگر به معنای سنتی وجود ندارد. درعوض، فعالیت شما بوسیله الگوریتمی که بر رویدادهای استخر نظارت دارد مدیریت میشود. علاوه بر این، قیمت‌گذاری نیز بوسیله این الگوریتم براساس معاملاتی که در استخر اتفاق می‌افتد تعیین میشود.
البته، نقدینگی باید در جای مشخصی باشد و هر کسی می‌تواند فراهم‌کننده نقدینگی باشد، بنابراین می‌توان آنها را به‌نوعی طرف معامله تلقی کرد. اما این موضوع در مورد مدل دفتر سفارش صادق نیست، چرا که با قراردادی تعامل دارید که بر استخر نظارت دارد.
از استخرهای نقدینگی کجا استفاده میشود؟
تا اینجا، بحث ما بیشتر در مورد بازارسازان خودکار بود که از محبوب‌ترین کاربردهای استخرهای نقدینگی است. با اینحال، همانطور که گفته شد، ایجاد استخر نقدینگی مفهوم بسیار ساده‌ای است و به روش‌های مختلف می‌توان از آن استفاده کرد.
یکی از این موارد، کشت سود یا استخراج نقدینگی است. استخرهای نقدینگی مبنای پلتفرم‌های تولید سود خودکار نظیر یرن (yearn) هستند، جایی‌که کاربران وجوه خود را که برای تولید سود استفاده میشود، به استخرها اضافه می‌کنند.
توزیع توکن‌های جدید طوری که به دست افراد مستحق برسد، مسئله دشوار و چالش برانگیزی برای پروژه‌های ارز دیجیتال است. استخراج نقدینگی یکی از موفق‌ترین رویکردها بوده است. اساساً توکن‌ها به‌طور الگوریتمی برای کاربرانی توزیع می‌شوند که توکن‌هایشان را در استخر نقدینگی قرار می‌دهند. سپس، توکن‌های صادرشده جدید متناسب با سهم هر کاربر از استخر توزیع می‌شوند.
توجه داشته باشید که این توکن‌ها حتی می‌توانند از استخراهای نقدینگی دیگر که به توکن‌های استخر مشهورند، باشند. برای مثال، اگر برای یونی‌سواپ نقدینگی فراهم کنید یا به پلتفرم کامپاند وام دهید، توکن‌هایی که به‌عنوان سهم شما در استخر است، دریافت خواهید کرد. شاید بتوانید این توکن‌ها را در استخر دیگری واریز و سود کسب کنید. این زنجیره‌ها ممکن است بسیار پیچیده شوند، چرا که پروتکل توکن‌های استخر، سایر پروتکل‌ها را با محصولاتشان ادغام می‌کنند.
همچنین می‌توان به حاکمیت بعنوان یک مورد خاص فکر کرد. در برخی موارد، برای طرح یک پیشنهاد حاکمیتی رسمی، حد بالایی برای تعداد رأی‌های توکن لازم است. اگر به‌جای این، وجوه در یک استخر جمع شود، شرکت‌کنندگان می‌توانند از هدف مشترک پروتکل پشتیبانی کنند.
سایر کاربردهای این استخرها کجاست؟
یکی دیگر از بخش‌های نوظهور DeFi، بیمه سرمایه‌گذاری در مقابل ریسک قرارداد هوشمند است. بسیاری از ویژگی‌های آن نیز بوسیله استخرهای نقدینگی پیاده‌سازی میشود.
از دیگر کاربردهای به‌مراتب پیشرفته‌تر استخرهای نقدینگی، تامین مالی قسطی (tranching) است. این مفهوم از امور مالی سنتی وام گرفته شده است که شامل تقسیم‌بندی محصولات مالی براساس ریسک و بازده این محصولات است. همانطور که انتظار می‌رود، این محصولات به فراهم‌کنندگان نقدینگی اجازه میدهد تا پروفایل‌های ریسک و بازده خود را سفارشی‌سازی کنند.
صدور دارایی‌های مصنوعی روی بلاکچین نیز به استخرهای نقدینگی وابسته است. با افزودن مقداری وثیقه به استخر نقدینگی و متصل کردن آن به یک اوراکل معتبر می‌توان یک توکن مصنوعی داشت که به هر دارایی قابل اتصال خواهد بود. این مسئله در عمل پیچیده است اما ایده اولیه ساده است.
شاید استخرهای نقدینگی کاربردهای دیگری نیز دارد که هنوز کشف نشده است و همه این‌ها به نبوغ توسعه‌دهندگان DeFi بستگی دارد.
ریسک‌های استخر نقدینگی
اگر برای بازارساز خودکار نقدینگی فراهم می‌کنید، لازم است از مفهومی به‌نام زیان موقت آگاهی داشته باشید. به‌طور خلاصه، هنگامی‌که فراهم‌کننده نقدینگی یک بازارساز خودکار می‌شوید، ارزش دلاری دارایی شما در مقایسه با زمانی که هودل (HODLing) هستید، کاهش می‌یابد که این زیان می‌تواند ناچیز و گاهی اوقات چشمگیر باشد.
مورد بعدی، ریسک قراردادهای هوشمند است. زمانی‌که وجوه را در استخر نقدینگی واریز می‌کنید، این وجوه در استخر هستند. بنابراین، درحالی‌که از نظر فنی هیچ واسطه‌ای برای نگهداری وجوه وجود ندارد، خود قرارداد را می‌توان به‌عنوان امانت‌دار این وجوه تلقی کرد. برای مثال، اگر خطایی در قرارداد وجود داشته باشد یا نوعی سوء‌استفاده از طریق وام سریع (بدون نیاز به وثیقه) انجام بگیرد، وجوه شما برای همیشه از دست خواهد رفت.
همچنین در پروژه‌هایی که توسعه‌دهنده مجاز به تغییر قوانین حاکم براستخر است، با دقت عمل کنید. گاهی توسعه‌دهندگان می‌توانند رمز ادمین یا دسترسی ویژه به کد قرارداد هوشمند داشته باشند. آنها از این طریق می‌توانند اقدامات مخربی انجام دهند که کنترل وجوه استخر یکی از آنهاست.
سخن پایانی
استخرهای نقدینگی یکی از فناوری‌های اصلی در پشت پرده فناوری DeFi فعلی است. این فناوری‌ها، معاملات غیرمتمرکز، وام‌دهی، تولید سود و بسیاری از موارد دیگر را امکان‌پذیر می‌کنند. قراردادهای هوشمند تقریباً در همه بخش‌های دیفای راه یافته است و به همین صورت به حرکت خود ادامه خواهد داد.
اترکس؛ صرافی ارزهای دیجیتال
می خواهید بهترین صرافی برای خرید و فروش ارزهای گوناگون با خدمات خودکار و درگاه بانکی را بشناسید؟ اترکس بهترین گزینه است!
اترکس، صرافی ارزهای دیجیتال با خدمات خودکار و پرداخت از طریق درگاه بانکی است. خرید و فروش ارزهای دیجیتال گوناگون به صورت سریع و امن در اترکس انجام میشود. با مزایایی نظیر سرعت، امنیت، تنوع و سهولت، اترکس بهترین گزینه برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال است.
همین حالا به اترکس ملحق شوید و تجربه کار با صرافی مدرن و راحت را تجربه کنید.
بیشتر بخوانید:
